object(WP_Term)#44899 (10) {
["term_id"]=>
int(7)
["name"]=>
string(4) "2015"
["slug"]=>
string(4) "2015"
["term_group"]=>
int(0)
["term_taxonomy_id"]=>
int(7)
["taxonomy"]=>
string(4) "jaar"
["description"]=>
string(0) ""
["parent"]=>
int(0)
["count"]=>
int(49)
["filter"]=>
string(3) "raw"
}
Voorwoord
In een dynamisch leerproces heeft iedereen een steeds wisselende rol: die van onderzoeker, facilitator, observator en expert.
Het Eindrapport 2015 offline lezen
Voorwoord
LEREN IS EEN GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID
“Geef iemand een een vis, en je zult hem voor een dag te eten geven. Maar als je hem leert om te vissen, zal hij een levenlang te eten hebben.” Deze oude Chinese levenswijsheid gaat naar de kern van leren en onderwijs. Wat motiveert ons om te leren? Welke keuzes maken we? Wie helpt wie en hoe organiseren we leerprocessen? Wat moeten we weten voor een goed leven voor onszelf, anderen en de planeet, nu en in de toekomst?
Een toekomstbestendige, rechtvaardige en vredige samenleving vraagt om ondernemende burgers die ethisch, kritisch en zorgvuldig denken en handelen. Onderwijs moet helpen om een positive purpose te vinden en laten ervaren dat we deel uitmaken van een groter geheel, binnen en buiten onze grenzen. De staat van de aarde, schokkende mondiale gebeurtenissen en snelle veranderingen laten zien dat juist onderwijs een cruciale tegenkracht is van angst, onzekerheid, cynisme en lack of positive purpose.
Onderwijs heeft een mentale, fysieke en sociale dimensie. Want leren gaat over het ontwikkelen van kennis, vaardigheden, houding, zelfbewustzijn en zelfvertrouwen. Dat vraagt om een aanpak die naast kennis ook motivaties, nieuwsgierigheid, humor, relativeringsvermogen en beleving aanspreekt en prikkelt. Het vraagt om leren samenwerken en duiden van informatie, online en offline.
In een dynamisch leerproces heeft iedereen een steeds wisselende rol: die van onderzoeker, facilitator, observator en expert. Voorwaarde is dat iedereen een lerende houding aanneemt: leerlingen zelf, maar ook leerkrachten, ouders en andere betrokkenen. Dat maakt een leerproces dus een gedeelde verantwoordelijkheid.
Onderwijs is een investering in individuen en in de samenleving. De frisse analyses en ideeën van de Nationale DenkTank zijn waardevolle bijdragen aan een brede maatschappelijke dialoog over het waarom, wat en hoe van leren, nu en voor de toekomst.
Visie
De Nationale DenkTank 2015 ziet een toekomst waarin men continu leert op verschillende plekken.
Het Eindrapport 2015 offline lezen
Visie
WENS VOOR HET LEREN VAN DE TOEKOMST
Hoe ziet de ideale toekomst eruit op het gebied van leren? De Nationale DenkTank 2015 spreekt hier een wens uit voor het leren van de toekomst. De tien concrete oplossingen die in dit rapport gepresenteerd worden, zijn eerste stappen in de richting van de verwezenlijking van deze wens.
Leren past zich aan
De maatschappij verandert snel en het onderwijssysteem heeft op dit moment moeite zich hieraan aan te passen.[1] Het is belangrijk dat wat en hoe we leren goed aansluit bij de maatschappij. Leren van en met elkaar en reflectie op hoe het onder- wijs beter kan, zijn daarbij essentieel.
De Nationale DenkTank 2015 ziet een toekomst waarin kinderen en experts voortdurend samenwerken aan beter onderwijs vanuit een duidelijke visie. Onderwijspersoneel en kinderen evalueren structureel hun onderwijsprocessen en passen deze aan in samenwerking met wetenschappers, beleidsmakers en het bedrijfsleven. Dit proces wordt gekenmerkt door weloverwogen keuzes en niet door hypes of tradities. Zo kunnen eigentijdse toepassingen hun ingang vinden en kan er steeds verder gebouwd worden aan de kwaliteit van het onderwijs.
Leren doe je altijd en overal
Op dit moment is er een vast stramien voor kinderen tussen de nul en zestien jaar voor wat ze wanneer leren. Daarnaast is er een strikte scheiding tussen leren binnen en buiten school.[2] De Nationale DenkTank 2015 gelooft dat het verbinden van leerervaringen en het hier constructief op voortbouwen, de ontwikkeling van kinderen ten goede komt. Meer continuïteit in het leerproces en in de begeleiding van het leren voorkomt abrupte overgangen en het verlies van informatie over de ontwikkeling van kinderen. Daarnaast bieden leerervaringen die nu buiten school plaatsvinden ruimte voor andere talenten en passies.
De Nationale DenkTank 2015 ziet daarom een toekomst waarin men continu leert op verschillende plekken. Vanuit een centrale leeromgeving als uitvalsbasis begeleidt het onderwijs kinderen de maatschappij in. Zo maakt geschiedenis leren van ouderen of leren samenwerken tijdens voetbal deel uit van een persoonlijk leertraject, dat door experts in overleg met kinderen en verzorgers wordt samengesteld, begeleid, gemonitord en bijgesteld.
Leren is in balans
In het huidige onderwijs ligt de nadruk op cognitieve vaardigheden.[3], [4] Hiermee wordt een vraag als ‘Wie wil ik zijn als persoon en in de samenleving?’ te weinig gesteld.
De Nationale DenkTank 2015 denkt dat het onderwijs ook expliciet aandacht moet besteden aan sociale en persoonlijke ontwikkeling. Zo biedt het onderwijs kinderen echt een fundament voor het leven.
De Nationale DenkTank 2015 ziet daarom een toekomst waarin leraren deze aspecten zelf actief vormgeven binnen het onderwijs. Bewuste omgang met deze verantwoordelijkheid is een vereiste om leraar te worden en blijven. Dit vraagt om leraren die zelf ontwerpers zijn van hun lespraktijk en niet alleen in de klas, maar middenin de samenleving staan. Zo zijn zij in staat kinderen te stimuleren en te motiveren, zodat hun nieuwsgierigheid niet verloren gaat.
Leren doe je samen
Op dit moment zien we een duidelijke scheiding op basis van opleidingsniveau en sociaaleconomische en etnische achtergrond. Zo zijn schoolniveaus vaak gescheiden en is er nog steeds sprake van zogenaamde ‘witte’ en ‘zwarte’ scholen.[5], [6] De Nationale DenkTank 2015 is ervan overtuigd dat kinderen, en daarmee de samenleving, gebaat zijn bij meer contact tussen verschillende achtergronden. Regelmatige ontmoetingen en wederzijds begrip geven kinderen een completer en realistischer beeld van de samenleving en vergroten sociale mobiliteit. Samen leren kan een gevoel van verbondenheid met de maatschappij en gedeelde verantwoordelijkheid voor de wereld om ons heen stimuleren.
De Nationale DenkTank 2015 ziet daarom een toekomst waarin kinderen met verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en samen leren. Als onderdeel van het persoonlijke leertraject worden kinderen ingedeeld in gemengde groepen om samen te werken aan (maatschappelijke) projecten. Hiermee worden kinderen aangemoedigd op zoek te gaan naar verbinding en overeenkomsten met diegenen die verschillen qua opleidingsniveau, en sociaaleconomische en etnische achtergrond.
Leren draagt bij aan gelijke kansen
Alles wat je op jonge leeftijd meekrijgt, zowel van verzorgers als op school, is bepalend voor je ontwikkeling en kansen later in het leven. Momenteel worden deze ontwikkeling en kansen sterk beïnvloed door de sociaaleconomische achtergrond.[7]Dit staat haaks op de overtuiging dat leren juist een middel is om ongelijkheid op basis van sociaaleconomische achtergrond tegen te gaan. Niet alleen is het onrechtvaardig dat kansen op dit moment sterk afhangen van achtergrond, maar ook blijft (potentieel) talent voor de Nederlandse samenleving zo onbenut.
De Nationale DenkTank 2015 ziet daarom een toekomst zonder ongelijkheid op basis van afkomst. Deze ongelijkheid wordt bestreden van jongs af aan. Alle verzorgers hebben geleerd hoe zij de ontwikkeling van jonge kinderen optimaal kunnen stimuleren. Zij worden hierin ondersteund door integrale en algemeen toegankelijke ontwikkelingscentra die achterstanden vroegtijdig detecteren en verhelpen. Doordat in het gehele onderwijs iedere leerling een passend leertraject heeft en harde keuzemomenten en strikte scheidingen niet meer bestaan, zal ieder kind optimaal kunnen leren, motivatie en zelfvertrouwen opbouwen en tot bloei kunnen komen.
Referenties
[1] De Nationale DenkTank. (2015) Het leren van de Toekomst: Samenvatting Analysefase. Beschikbaar via: nationale-denktank.nl/analyse-2015
[2] SCHMIDT, W.H. et al. (2015) The Role of Schooling in Perpetuating Educational Inequality An International Perspective. Educational Researcher. 44.7. p.371-386.
[3] Idem als noot 2.
[4] Onderwijsraad. (2013) Een smalle kijk op onderwijskwaliteit. Beschikbaar via: www.onderwijsraad.nl.
[5] Idem als noot 2.
[6] BAKKER, J. (2012) Cultureel-etnische segregatie in het onderwijs: achtergronden, oorzaken en waarom te bestrijden. Pedagogiek. 32 (2). p.104-128
[7] VAN DE WERFHORST, H., ELFFERS, L. & KARSTEN, S. (2015) Onderwijsstelsels vergeleken: leren, werken en burgerschap. Beschikbaar via: http://www.nro.nl/kb/411-10-920-onderwijsstelsels-vergeleken-leren-werken-en-burgerschap/
Aanleiding & onderzoeksvraag
De Nationale DenkTank 2015 richt zich niet alleen op het onderwijs, maar op leren in de breedste zin van het woord. Kinderen leren immers op veel meer plekken dan alleen op school.
Het Eindrapport 2015 offline lezen
Aanleiding & onderzoeksvraag
AANLEIDING, ONDERZOEKSVRAAG & ANALYSE
Het gaat goed met het Nederlandse onderwijs. Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse kinderen op vijftienjarige leeftijd op het gebied van lezen op de vijftiende plek van de wereld staan en op het gebied van wiskundige vaardigheden op de tiende plek.[1] Nederlandse kinderen scoren dus goed op rekenen en taal. Daar- naast, en dit is misschien nog wel belangrijker, blijkt uit onder- zoek van Unicef dat Nederlandse kinderen tot de gelukkigste ter wereld behoren.[2]
Toch valt er ondanks deze goede resultaten nog veel te winnen als we kijken naar de manier waarop kinderen leren. Niet zo gek, want de wereld verandert op dit moment snel. Zo volgen technologische ontwikkelingen zich in snel tempo op. De gevolgen daarvan zijn groot: we zijn altijd online, hebben de beschikking over een grote hoeveelheid informatie en moeten die ook nog eens continu verwerken. Deze veranderingen hebben vanzelfsprekend een grote invloed op de manier waarop kinderen anno 2015 leren en het onderwijs dat daarmee verbonden is. Niet voor niets is het leren van de toekomst vaak onderwerp van discussie bij het bedrijfsleven, overheden en de wetenschap, partijen die de Nationale DenkTank 2015 met elkaar probeert te verbinden. Deze achtergrond heeft geleid tot de volgende onderzoeksvraag:
Hoe kan het leren in Nederland worden georganiseerd en gefaciliteerd, zodat het talent van de individuele leerling tot bloei komt en het leren beter aansluit bij de veranderende omgeving?
De Nationale DenkTank 2015 richt zich hiermee niet alleen op het onderwijs, maar op leren in de breedste zin van het woord. Kinderen leren immers op veel meer plekken dan alleen op school.
Samenvatting analysefase
Tijdens de analysefase is intensief onderzoek gedaan naar alle aspecten van bovenstaande onderzoeksvraag. Een samenvatting van de belangrijkste bevindingen is te vinden onder het kopje Analyse.
Referenties
[1] De zogenaamde PISA-scores (Programme for International Student Assessment) van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) laten zien dat Nederland internationaal hoog scoort op rekenen, namelijk de tiende plek, en een vijftiende plek behaalt op lezen.
[2] ADAMSON, P., Unicef Innocenti Report Card II: Child well-being in rich Countries: a Comparative overview (2013).
Thema`s & leeswijzer
De Nationale DenkTank 2015 heeft vijf thema’s geformuleerd om haar visie op het leren van de toekomst concreet te maken
Het Eindrapport 2015 offline lezen
Thema`s & leeswijzer
THEMA’S & LEESWIJZER
De tien oplossingen die de Nationale DenkTank 2015 in dit rapport presenteert, passen binnen vijf thema’s.
-
Leren vóór school
De ontwikkeling van kinderen piekt in de eerste levensjaren. De periode van nul tot vier jaar is cruciaal voor de latere gezondheid, taalontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Deze informatie is bij ouders relatief onbekend. Ook in de Nederlandse samenleving lijkt hier een gebrek aan aandacht voor te zijn. Dit terwijl inzichten uit de wetenschap ouders en verzorgers kunnen helpen om jonge kinderen in hun ontwikkeling te ondersteunen.
-
Effectiever leren op school
Er is ruimte om effectiever te leren op school, met name door kinderen meer te betrekken en een lerend klimaat te bevorderen binnen de school. Nederlandse leerlingen zijn in vergelijking met andere landen namelijk weinig gemotiveerd om te leren.10 Nieuwe onderwijsideeën, ict-toepassingen en manieren van feedback tussen leraar en leerling kunnen hier verandering in brengen. Een kwaliteitsimpuls voor zwakkere scholen zorgt daarbij voor betere kansen voor zowel leerlingen als leraren.
-
Leren buiten school
Kinderen brengen tweederde van hun tijd buiten school door. Ook dan leren zij voortdurend. Niet alle kinderen worden echter buiten school evenveel geprikkeld. Er moet daarom meer aandacht komen voor het leren buiten school, waar ongelijke kansen en segregatie nu vaak worden versterkt. Door kinderen met uiteenlopende achtergronden na schooltijd te laten werken aan uitdagende opdrachten, ontstaan wederzijds begrip en een rijkere leeromgeving.
-
Innovatie en verbetering in het schoolsysteem
Idealiter stimuleert en faciliteert het schoolsysteem innovatie en verbetering van de dagelijkse lespraktijk. Een goed gedifferentieerd schoolsysteem, met minimaal informatieverlies en een doorlopende leerlijn, zorgen daarbij voor optimale leeropbrengsten en kansen voor leerlingen. Ook lerarenopleidingen spelen een belangrijke rol in het aanwakkeren van onderwijsverbetering. Goede leraren zijn onmisbaar voor het doorvoeren van vernieuwingen. Met de helpende hand van schoolleiders en schoolbesturen wordt dit makkelijker gemaakt.
-
Balans in leerdoelen
Er is onvoldoende balans tussen de verschillende doelen van het onderwijs. Persoonsvorming en de verbinding met de ander en de omgeving, leggen het af tegen een eenzijdige focus op kennisverwerving en cognitie. In de toekomstige maatschappij worden persoonsvorming en samenleven echter steeds belangrijker. Door de cognitieve ontwikkeling van kinderen te verbinden met persoonsvorming en samenleven, worden leeropbrengsten verhoogd.
Tot slot: voer voor discussie
De Nationale DenkTank 2015 constateert dat in discussies over het onderwijs en het leren van de toekomst niet altijd wordt stilgestaan bij het belang van het kind. Bijvoorbeeld in debatten over het vaderschapsverlof en lange zomervakanties, worden zaken als emancipatie en de arbeidsmarkt vaak voorop gesteld. Ook het gesprek over gelijke kansen voor alle kinderen wordt wat ons betreft niet genoeg gevoerd. In het laatste hoofdstuk zet de Nationale DenkTank 2015 de belangrijkste feiten met betrekking tot deze debatten op een rij, als voer voor discussie en met het belang van het kind centraal.
Aanbevelingen
est
Het Eindrapport 2015 offline lezen
Aanbevelingen
test
In de analysefase brengt de Nationale DenkTank de belangrijkste knelpunten rondom het thema in kaart
De Samenvatting Analysefase offline lezen?
SAMENVATTING ANALYSEFASE
In 2015 is het thema van de Nationale DenkTank ‘Het Leren van de Toekomst’. In augustus 2015 is een groep van 24 studenten, pas afgestudeerden en promovendi met uiteenlopende achtergronden aan de slag gegaan met hun onderzoek.
De hoofdvraag van de Nationale DenkTank 2015 luidt: “Hoe kunnen we het leren in Nederland zo organiseren en faciliteren, dat het talent van de individuele leerling tot bloei komt en dat het leren beter aansluit bij de permanent veranderende omgeving?”
Bij het beantwoorden van deze vraag is gefocust op de volgende vier domeinen: de invloed van leren op de maatschappij, de leeromgeving van kinderen, onderwijsstructuren en onderwijsvernieuwingen.
De bevindingen van de Nationale Denktank 2015 worden hierbij gepresenteerd, gerangschikt naar de genoemde domeinen. Om de nodige analyses uit te voeren, hebben de deelnemers van de Nationale Denktank de afgelopen maanden 116 experts geïnterviewd, een uitgebreid literatuuronderzoek gedaan, en drie enquêtes gehouden: onder de Nederlandse bevolking, onder leraren en schoolleiders, en onder schoolbesturen.[1] Ook zijn 37 scholen en kinderdagverblijven bezocht en is een niet nader te bepalen hoeveelheid koffie gedronken. Een beknopte versie van de gedane analyses en uitkomsten vindt u in dit rapport. Deze analyses vormen de basis voor de oplossingen die op 7 december gepresenteerd worden, en mogelijkerwijs nog een lange tijd een positieve uitwerking zullen hebben op het Nederlandse onderwijs –opdat wij samen met u, het beste onderwijs voor Nederland zullen realiseren!
Mocht u vragen hebben naar aanleiding van onze analyses of geïnteresseerd zijn om met ons mee te denken over oplossingen, neem dan contact op via info@nationale-denktank.nl.
Referentie
[1]: Bevolkingsenquête (N=1001); Lerarenenquête (N=798); Schoolbestuurdersenquête (N=44), NDT 2015.
EXECUTIVE SUMMARY
Tijdens de analysefase zijn we voortdurend uitgegaan van de hoofdvraag: “Hoe kunnen we het leren in Nederland zo organiseren en faciliteren, dat het talent van de individuele leerling tot bloei komt en dat het leren beter aansluit bij de permanent veranderende omgeving?” We hebben ons hierbij geconcentreerd op vier domeinen: het maatschappelijk doel van leren, de ontwikkeling van het kind, onderwijsvernieuwingen en het onderwijsstelsel.
Maatschappelijke doelen ‘samenleven’ en ‘persoonsvorming’ zijn onderbelicht
Het Nederlandse onderwijs scoort goed op het maatschappelijke doel ‘weten en doen’. ‘Persoonsvorming’ en ‘samenleven’ zijn onderbelicht in het huidige onderwijs. Dit kan deels worden verklaard door het feit dat deze kwaliteiten en vaardigheden moeilijk meetbaar zijn ten opzichte van cognitieve vaardigheden (‘weten en doen’). Onder andere hierdoor worden scholen nu weinig gestimuleerd om meer aandacht te besteden aan ‘samenleven’ en ‘persoonsvorming’.
Ontwikkeling jong kind krijgt weinig aandacht, ondanks groot potentieel
Binnen de leeromgeving van kinderen is vooral meer aandacht en bewustwording nodig omtrent de ontwikkeling van het jonge kind. Het jonge kind (0-4 jaar) maakt de belangrijkste breinontwikkeling door van zijn leven; de fundamenten voor latere sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling worden gelegd tussen het eerste en het derde levensjaar. Uit ons onderzoek blijkt dat 60% van het Nederlandse publiek zich hier niet van bewust is. Ook scoren 88% van de kinderdagverblijven en 96% van de peuterspeelzalen matig op pedagogiek.
Onderwijsvernieuwingen vereisen lerende scholen
De notie van de ‘lerende school’ is de basis voor succesvolle vernieuwing in het onderwijs. Met een lerende school bedoelen wij een school waar de visie op onderwijs, de effectiviteit van onderwijs en de vorm waarin onderwijs gegeven wordt constant samen overwogen, besproken en geëvalueerd worden. De leraar is de belangrijkste factor in dit proces en moet hierin gefaciliteerd worden. Schoolleiders dienen dit proces vorm te geven en te bewaken. Een andere belangrijke factor die bijdraagt aan lerende scholen zijn voorbeelden van radicale onderwijsvernieuwingen. Deze radicale onderwijsinitiatieven kunnen als inspiratie voor vernieuwing binnen het Nederlandse onderwijs dienen.
Onderwijsstelsel: partijen houden elkaar in de houdgreep
Verschillende belanghebbenden houden elkaar op systeemniveau in een houdgreep, waardoor verandering en innovatie moeilijk te realiseren zijn. Er is onbenutte ruimte op het gebied van dag- en jaarindeling van het onderwijs en de overgang van primair naar voortgezet onderwijs. Ook kan winst worden behaald met het bij elkaar brengen van belanghebbenden (verbindingen maken). Verder spelen de lerarenopleidingen een cruciale rol bij het ontwikkelen van de juiste docenten. Tenslotte is er een belangrijke rol weggelegd voor de Onderwijsinspectie, die een sterkere nadruk zou moeten leggen op de bredere doelen van het onderwijs.
MAATSCHAPPELIJK DOEL VAN HET LEREN
Leren doe je overal en continu. Onderwijs is dat deel van leren dat op school plaatsvindt, of in ieder geval met school te maken heeft. Goed onderwijs bereidt mensen voor op de rest van hun leven. Toch is het mogelijk om over het onderwijs en het leren van de toekomst na te denken, zonder ons te moeten wagen aan filosofische levensvragen. Hier wagen wij ons aan de vraag hoe onderwijs mensen voor kan bereiden op de maatschappij van de toekomst. Het is hierbij niet ons doel om de toekomst te voorspellen, maar om te onderzoeken welke doelstellingen binnen het onderwijs belangrijker en minder belangrijk zullen worden in de wereld van morgen. Daarom zullen wij niet kijken naar de vraag wat kinderen in de toekomst zoal zullen leren en hoe het curriculum van de toekomst eruit zal zien, maar naar de vraag welke vaardigheden in de toekomst belangrijker en minder belangrijk zullen zijn.
DE ONTWIKKELING VAN HET KIND
In ons onderzoek naar de ontwikkeling van het jonge kind, de schoolomgeving van het kind en de buitenschoolse leeromgeving zijn we veel onbenutte mogelijkheden tegengekomen om de talenten van kinderen beter tot bloei te laten komen. Allereerst adresseren we de vraag hoe en wanneer het jonge kind (0-4 jaar) het beste leert. Daarna richten we ons op de onbenutte mogelijkheden in de leeromgeving op basis- en middelbare scholen. In het laatste deel van dit hoofdstuk kijken we naar de grote verschillen tussen de buitenschoolse leeromgevingen van kinderen.
LEREND ONDERWIJSSYSTEEM
Niemand weet hoe de toekomst eruit zal zien, en niemand weet hoe ‘Het Leren van de Toekomst’ zich precies zal gaan ontwikkelen. Daarom is het belangrijk dat ons onderwijssysteem lerend is. Daarmee bedoelen wij een onderwijssysteem dat zichzelf door actieve ontwikkeling, zelfevaluatie en vernieuwing kan blijven aanpassen aan een steeds veranderende wereld. Wij hebben onderzocht of het Nederlandse onderwijssysteem zo’n lerend systeem is. Daarvoor hebben wij bepaald in hoeverre vernieuwingen succesvol zijn in het Nederlandse onderwijs, en wat de grootste knelpunten en barrières zijn voor succesvolle onderwijsvernieuwing.
Figuur 9 Een lerend onderwijssysteem
Een lerend onderwijssysteem dat klaar is voor de toekomst kenmerkt zich wat ons betreft op drie manieren. Ten eerste is het belangrijk dat scholen in staat zijn duurzaam veranderingen te realiseren en in stand te houden: om het systeem lerend te laten zijn moeten individuele scholen “lerende scholen” zijn. Ten tweede moeten effectieve vernieuwingsideeën succesvol tussen scholen uitgewisseld en verspreid kunnen worden, om zoveel mogelijk leerlingen te bereiken die er baat bij zouden hebben. De derde component van een lerend onderwijssysteem is voldoende diversiteit van initiatieven voor vernieuwing. Er moeten diverse vernieuwingsinitiatieven zijn om te kunnen leiden tot radicaal nieuwe inzichten en tot inspiratie voor andere scholen.
Deze drie componenten vormen de basis voor onze analyse van vernieuwingen binnen het Nederlandse onderwijs. We hebben diverse experts geïnterviewd over onderwijs en vernieuwingen: zo spraken we met leerlingen, leraren, schoolleiders, onderwijsbestuurders, overkoepelende onderwijsorganisaties, het ministerie van OCW, de onderwijsinspectie en innovatie-experts vanuit het bedrijfsleven. Naar aanleiding hiervan hebben we een lijst van vernieuwingen binnen het Nederlandse onderwijs gemaakt en gekeken hoeveel scholen met deze vernieuwingen in aanraking zijn gekomen. Ook hebben we een overzicht gemaakt van concepten van radicale onderwijsvernieuwingen in het buitenland.
In dit hoofdstuk analyseren wij eerst of we in Nederland een lerend onderwijssysteem hebben. Daarna kijken we naar drempels voor vernieuwing.
ONDERWIJSSTELSEL
De Nederlandse onderwijsstructuur is uniek. In vergelijking met andere landen is er een grote vrijheid om het onderwijs zo in te richten dat de eigen (levens)visie en opvattingen worden gerespecteerd. Dit geldt op alle verschillende niveaus in het onderwijsstelsel. Artikel 23 van onze Grondwet geeft scholen de mogelijkheid om op basis van eigen godsdienst, levensovertuiging of visie op het onderwijs les te geven.
De structuur van ons onderwijs is dus decentraal, maar tegelijkertijd kent het stelsel ook centrale krachten. De onderwijsinspectie controleert op centraal niveau de basiskwaliteit van dit onderwijs. Een impliciete, minder besproken eigenschap van het huidige systeem is dat het soort kennis en vaardigheden dat wordt aangeleerd ook centraal gereguleerd worden: leerlijnen en leermethodes worden landelijk afgestemd. Leraren worden voornamelijk opgeleid om dergelijke nationaal bepaalde cognitieve vaardigheden aan kinderen over te brengen. Hierbij worden leraren voornamelijk geschoold in didactische vaardigheden en het lesgeven aan de hand van leermethodes.
De vraag die in dit hoofdstuk centraal staat is in hoeverre dit Nederlandse onderwijsstelsel bijdraagt aan de ontplooiing van kinderen en de voorbereiding van kinderen op de maatschappij, en hoe dit mogelijkerwijs verbeterd kan worden.
Wij zien dat de vele verschillende partijen in het stelsel elkaar in een houdgreep houden; van leraar tot aan inspecteur, en van schoolbestuurder tot aan minister. Dat wil zeggen dat alle partijen op zich het beste willen, maar elkaar er onbedoeld van weerhouden om structurele veranderingen en onderwijsvernieuwingen in te voeren en effectief door te voeren. Om dit probleem op te lossen heeft het geen zin om één partij aan te wijzen, om zo de Nederlandse onderwijskwaliteit te verbeteren. In dit hoofdstuk presenteren wij onze analyse van het onderwijsstelsel, onze analyses hebben in het bijzonder betrekking op schoolbesturen, wet- en regelgeving – waaronder de inspectie van het Onderwijs -, en de lerarenopleiding.
Anke Marit Albers
Promotie Cognitive Neuroscience, Radboud Universiteit Nijmegen
Anne van Heijst
LLM, Europees recht, Universiteit Utrecht
Ella van der Haar
MA, Foreign Affairs, University of Virginia
Niels Agterhorst
MSc, Finance, Universiteit Mannheim & Norwegian School of Economics en MSc, Energy & Natural Resource Economics, Norwegian School of Economics
Dorinde Jansma
PhD student funded by a Research Talent Grant of NWO, Rijksuniversiteit Groningen
Fleur ten Hacken
MA, International Peace and Security, KingÕs College London
Flora Zaalberg
MSc, Economics of Management & Organizations, Erasmus Universiteit
Frank Westhoek
BSc, University College Utrecht: Physics & Chemistry, Universiteit Utrecht
Gijsbert Werner
Promovendus evolutiebiologie, Vrije Universiteit Amsterdam
Jaco van der Veen
MSc, Politicologie: bestuur en beleid, Universiteit van Amsterdam
Job Kahmann
MA, Media Studies: Literary Theory, Universiteit Leiden
Jonas Voorzanger
MSc, Physics Master (track Science for Energy and Sustainability), Vrije Universiteit Amsterdam
Jorrit Vervoordeldonk
MSc, Aerospace Engineering, TU Delft en MSc, Management of Technology, TU Delft
Kay Lankreijer
Promotieonderzoek op afdeling voortplantingsgeneeskunde, Amsterdams Medisch Centrum
Koen van Bemmelen
MSc, Applied Physics, TU Delft
Laura de Adelhart Toorop
MA, Research Master Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam
Lisa Hu
BDes, Design, Design Academy Eindhoven
Lizan Nijkrake
MSc, Public International and European Law, Universiteit van Amsterdam
Milan van Manen
MA, Art Studies, Universiteit van Amsterdam
Noreen van der Linden
Arts-Onderzoeker / Promovendus, Maastricht Universitair Medisch Centrum+, Maastricht
Richard van den Berg
MScBA Master in Management, Erasmus Universiteit Rotterdam
Rosa Stapel
MSc, Urbanism, TU Delft en Pre-master, Wijsbegeerte, Universiteit Leiden
Sarah van Ierlant
MSc, Internationale Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam
Thijmen Jessen
MSc, Master Natuurkunde, Universiteit van Amsterdam
Jaarlijks investeert het Elise Mathilde Fonds in een betere maatschappij door steun aan zo’n 1000 uiteenlopende initiatieven.
streeft naar meer aandacht voor de wetenschappelijke mening in het maatschappelijk debat. Stichting de Nationale DenkTank ontstond tijdens de 5e Avond van Wetenschap & Maatschappij. Het bestuur van W&M vormt de Raad van Advies van de Nationale DenkTank en adviseert het bestuur bij strategische keuzes en het vinden van ondersteuning voor de jaarlijkse opdracht.
is een onderzoeks- en adviesbureau dat kennis, expertise en mankracht inzet bij het opzetten, uitvoeren en analyseren van het onderzoek van de jaarlijkse DenkTank.
wil een brug slaan tussen wetenschap en samenleving door middel van bijeenkomsten, lezingen en een breed netwerk. De KHMW is een belangrijke netwerkpartner van de Nationale DenkTank, en ieder jaar wordt het ExpertForum bij hen gehouden in het Hodshonhuis in Haarlem.
Windesheim is als innovatieve kennisinstelling stevig in de regio verankerd. Kwaliteit en samenwerking met de omgeving staan voorop. Aan de basis van onze ambities staat een aanbod van bachelor- en masteropleidingen die alle van hoog niveau zijn. Windesheim heeft vier profielkenmerken opgesteld, waaronder het profiel Educatie, en deze profielen zijn vertaald naar onderwijs én onderzoek in de kenniscentra. Binnen het educatieveld is Windesheim een belangrijke speler, met een voortrekkersrol op het vlak van passend onderwijs.
Studystore levert studieboeken, educatieve e-books en studiematerialen aan studenten van een hbo-opleiding of universiteit. Dat doen zij via www.studystore.nl, één van hun vijf campuswinkels en door intensief samen te werken met de opleidingen en studieverenigingen. Ze verzorgen voor hogescholen of universiteiten ook eigen webshops waar studenten hun studiematerialen kunnen bestellen. Studystore wil samen met onderwijsinstellingen en uitgevers het onderwijs van de toekomst mogelijk maken. Voor de student van nu, en van morgen. Studystore is net als Van Dijk, Studers en Studieshop.be onderdeel van The Learning Network (voorheen Van Dijk Educatie) en meer dan 80 jaar actief in de onderwijsmarkt. In Nederland en België zijn zij inmiddels uitgegroeid tot de grootste leverancier van leermiddelen.
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland. OCW wil dat leraren, kunstenaars en wetenschappers hun werk kunnen doen, zodat iedereen goed onderwijs kan volgen, cultuur kan beleven en zich kan voorbereiden op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.
De Bernard van Leer Foundation zet zich in om jonge kinderen wereldwijd de kansen en mogelijkheden te bieden om zich optimaal te ontwikkelen. De stichting richt zich daarbij vooral op kinderen die opgroeien in moeilijke sociale en economische omstandigheden. De stichting vindt dat elk kind de kans verdient om zijn of haar mogelijkheden optimaal te benutten, en dat de wereld een betere plek wordt als alle jonge kinderen worden ondersteund bij een goede start.
is het grootste strategisch adviesbureau ter wereld. McKinsey begeleidt de jaarlijkse DenkTank tijdens de onderzoeksperiode en traint de deelnemers.
