Op dinsdag 15 mei organiseerde de directie Burgerschap en Informatiebeleid (B&I) van het Directoraat-generaal Bestuur en Koninkrijksrelaties (DGBK) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een bijeenkomst over de iOverheid.

Samen met zo’n 13 alumni van de Nationale DenkTank werd van gedachten gewisseld over hoe en op welke manier de overheid een toekomstbestendig informatiebeleid kan realiseren.

Een frisse blik op complexe vraagstukken

Het doel van de bijeenkomst was een gedachtewisseling over het onderwerp iOverheid, geïnspireerd door ‘pitches’ van gastsprekers Corien Prins (hoogleraar Recht en Informatisering UvT, medeauteur WRR-rapport iOverheid), Stef van Grieken (Hack de Overheid) en Simone van der Hof (hoogleraar Recht en Informatiemaatschappij UL).

In het pand van de WRR aan de Lange Vijverberg opende initiatiefneemster Bertine Steenbergen, directeur B&I, de bijeenkomst met de oproep tot een open discussie: ‘We willen de discussie niet vertroebelen met ambtelijke denkbeelden maar vooral naar jullie luisteren’.

Moderator Arre Zuurmond van het Het Expertisecentrum (HEC) introduceerde vervolgens het onderwerp van gesprek met de vraag: ‘Hoe moet de overheid mee veranderen met de samenleving om niet oud of ‘out’ te zijn?’.

Doetank

Hoogleraar Prins stelde de DenkTank-alumni nog eens extra met een aantal prikkelende vragen: ‘Hebben jullie mij toestemming gevraagd om te mogen twitteren over wat ik hier vertel? Als jullie een sollicitatiegesprek met een kandidaat zouden voeren, vraag je dan vooraf of je hem of haar mag Googelen?’.

De aanwezige DenkTank-alumni werden in drie groepen verdeeld, waarvan steeds één groep het plenaire programma verliet om in een ‘doetank’ te werken. Onder leiding van BZK Tijgers Nicole Donkers en Stefanie Schuddebeurs ging de groep aan de slag met de uitwerking van de vraag ‘Hoe kan de overheid zo gebruikmaken van de nieuwe mogelijkheden die de informatiesamenleving haar biedt dat de burger haar partner wordt?’

Prins gaf aan dat er sprake is van ‘content segregation’ op sociale netwerksites als Facebook en Twitter: ‘Werelden gaan door elkaar lopen, werk/privé en overheid/bedrijfsleven. En in de context waar werelden samenkomen is de vraag: wie heeft de regie?’.

De discussie met de DenkTankers spitste zich hierna toe op privacy-aspecten en de vraag of een keuze voor meer efficiency door digitalisering ook een keuze is voor mínder privacy. Ook werd opgeworpen dat méér informatie niet per definitie tot méér veiligheid of efficiency leidt.

Bovendien is privacy, aldus Prins, een onvervreemdbaar grondrecht. Nu al doen alle banken een ‘Google-toets’ wanneer je een lening aanvraagt. Daarom dient er een recht geformuleerd te worden: iedereen heeft het recht om te begrijpen wat er met je persoonlijke informatie gebeurt op sites als Facebook.

Ook Steenbergen beaamde dat er technisch veel mogelijk is en dat de hiërarchische organisatie van de overheid hier juist ook mogelijkheden biedt, maar dat privacy- en veiligheidsissues vaak een struikelblok zijn.

Hulp inroepen van ‘digitale nerds’

Na Prins was het de beurt aan Stef van Grieken van Hack de Overheid, een zelfbenoemde ‘nerd’ die een overtuigend betoog hield over de kansen die de overheid misloopt. ‘Als de overheid nerds aan tafel uitnodigt, zien ze dat burgers heel nuttige dingen kunnen maken’.

Van Grieken illustreerde dit met een aantal (mede) door hem ontwikkelde online initatieven, zoals Wiekiesjij.nl, AppsvoorNederland, OpenKvK.nl en Politwoops (een site die toont welke tweets politici verwijderd hebben).

Van Grieken vindt niet dat de overheid alles moet oplossen door zelf digitale tools te ontwikkelen, maar wel dat zij de randvoorwaarden moet creëren waardoor de samenleving problemen kan oplossen. Hij zette dit kracht bij met citaten van Jarvis Law: ‘Er is een inverse relatie tussen controle en vertrouwen’ en Craig Newmark: ‘Make something useful, help people use it and then get out of their way’.

Na een discussie over de vraag of een wereld waarin nerds de instrumenten van de overheid ontwikkelen, niet tot een bepaalde bias leidt die hem ontoegankelijk maakt voor digibeten, was het de beurt aan slotspreker Simone van der Hof.

Van der Hof had naar eigen zeggen de ondankbare taak om haar presentatie over de Overheid en Sociale media pas te verzorgen, nadat er al zoveel besproken was dat hiermee samenhing. Zij presenteerde daarom kort een aantal voorbeelden van de inzet door de overheid van sociale media, in haar rol als Dienstverlener (Verbeterdebuurt.nl, FileSophie), Crisismanager (NCC-tweets tijdens crisis, tweets tijdens Pukkelpop), Speurneus en Handhaver (Amber Alert op twitter, Vraagdepolitie.nl) en Beleidsvormer (PleiO).

Overheid moet zorgen voor het verlenen van rechtsgeldige online identiteiten

Hierna ontstond een open slotdiscussie met veel aandacht voor de rol die de overheid kan spelen bij het verlenen van een rechtsgeldige online identiteit, voor het verschil tussen verificatie en identificatie en hoe je eigenlijk zeker weet dat je écht contact hebt met ‘de overheid’ op internet.

Steenbergen vroeg ten slotte nog wat de DenkTank-alumni vonden van ‘digitaal tenzij’-dienstverlening. Opvallend genoeg vonden veel aanwezigen dat de digitale dienstverlening als extra voorziening náást de traditionele ‘balie’ een rol moet blijven spelen. En dat terwijl, zo verklaarde Arre Zuurmond, er al gemeenten zijn die overwegen hun gemeentehuis te sluiten om hun dienstverlening uit kostenoverweging volledig digitaal te maken.

Deze gedachtewisseling tussen de directie B&I en alumni van de Nationale DenkTank dient als input voor de iOverheid en iSamenleving verkenning waar het ministerie van BZK momenteel aan werkt.