Waarom vinden we het in Nederland normaal dat 90% van onze landelijke volksvertegenwoordiging een hbo- of wo-achtergrond heeft? Deze vraag stond centraal in een online event dat deelnemers van de NDT’20 op 24 februari organiseerden in samenwerking met Pakhuis de Zwijger. Tijdens de avond werd met een divers panel aan experts gesproken over de ‘diplomademocratie’, waarom dit fenomeen problematisch is én wat oplossingen kunnen zijn. Dit onderwerp is zeker met het oog op de aanstaande verkiezingen uitermate relevant.
Door: Thijs de Sterke
Geen echte vertegenwoordiging van het volk
De avond, onder leiding van Dionne Abdoelhafiezkhan, werd geopend door hoogleraar Marc Bovens van de Universiteit Utrecht die uitlegde wat bedoeld wordt met diplomademocratie. Bovens legde uit dat binnen een diplomademocratie de mensen met de “hoogste” diploma’s, de meeste macht hebben. Dit manifesteert zich niet alleen binnen de primaire organisaties van onze representatieve democratie – de volksvertegenwoordiging – maar wordt op alle lagen in Nederland gevoeld. Van regionale vertegenwoordigingen, tot vakbonden en belangenorganisaties. Bovens benadrukte dat het probleem in Nederland écht groot is: 80% van de Tweede Kamer heeft een wo-opleiding, terwijl slechts 10% van de bevolking dit opleidingsniveau heeft. De macht concentreert zich dus, wat expliciet ten koste gaat van andere groepen in de samenleving, zoals óók de middengroep.
Andere gasten aan tafel waren Derk Boswijk (nummer 14 Tweede Kamerlijst CDA), Sabria Zaïd (JOB) Josje Damsma (NDT’11 en oprichter Project CrossOver), Shane Pattipeilohy (nummer 4 Tweede Kamerlijst JONG) en Linde van Noord (NDT’20). Onder leiding van Abdoelhafiezkhan werden verschillende aspecten van de problematiek besproken en werd op oplossingen ingegaan van dit probleem.
Principieel én praktisch probleem
Derk Boswijk illustreerde dat het probleem niet alleen theoretisch en principieel, maar juist ook praktisch is. Hij legde uit dat beleid dat in Den Haag door “theoretici” geformuleerd wordt voor boeren volgens hem lang niet altijd in de praktijk werkt. Dit fenomeen werd bevestigd door Josje Damsma die hier nog aan toevoegde dat er bovendien een unieke kracht zit in de manier hoe niet-theoretici denken. Als de inzichten van de hele samenleving niet worden meegenomen, ontstaan blinde vlekken die gewoonweg tot minder goed beleid leiden.
Daarnaast stelde Boswijk, die zelf op het mbo begonnen is, dat mbo’ers zich niet altijd meer erkend en herkend voelen in de landelijke politiek. Hier was ook Sabria Zaïd van mbo-belangenbehartigingsorganisatie JOB het mee eens. Hoewel Sabria zélf wel aan tafel komt bij beslissingsmakers, geldt dit voor haar ‘achterban’ lang niet op eenzelfde niveau. Als ze dan aan tafel zitten, voegde Sabria toe, wordt er ook onvoldoende geluisterd naar de stem mbo’ers.
Vissen in een te kleine (hof)vijver en dialoog aangaan
Een oorzaak van de diplomademocratie die zowel Bovens als Boswijk identificeerden, is dat partijen uit een te kleine vijver vissen voor potentiële vertegenwoordigers. Partijen zouden volgens hen breder moeten kijken dan ‘het bekende’ om meer diverse lijsten samen te stellen. Hiervoor is het volgens Sabria Zaïd ook belangrijk dat er meer aandacht komt voor politiek in burgerschapslessen op het mbo om meer mbo-studenten en afgestudeerde mbo’ers enthousiast te maken voor de politiek. Bij jongerenpartij JONG is al een meer diverse lijst te vinden, zo voegde Shane Pattipeilohy toe.
Los van het streven om meer mensen zonder hbo- of wo-achtergrond in de volksvertegenwoordiging te krijgen, bestond aan tafel overeenstemming dat voor politici een belangrijke taak is weggelegd om met kiezers in gesprek te gaan. Sabria en Linde stelden daarom dat primair de bal bij de politiek ligt: zij moeten het volk vertegenwoordigen. “Dat is nu eenmaal je baan”, aldus Linde.
Een heldere opdracht
Kijkend naar de lijsten van de meeste partijen voor de komende Tweede Kamerverkiezingen, lijkt het erop dat we komende verkiezingen geen fundamenteel andere Kamer gaan zien wat betreft opleidingsdiversiteit. Dat dit in de toekomst moet gaan veranderen, daar leek iedereen aan tafel het over eens. Voor nu was er daarom een heldere, gezamenlijke opdracht aan alle toekomstige Kamerleden, ook na de verkiezingen: ga het land in, ga in gesprek met je hele achterban!
Terugkijken
Wil je meer weten over diplomademocratie of ben je benieuwd naar de volledige gesprekken aan tafel? Dan hebben we goed nieuws. De uitzending is terug te kijken via onderstaande video of via de website van Pakhuis de Zwijger.
