De Nationale DenkTank van het onderwijs: “Rebuilding Education”

Hoe kan seksuele voorlichting in een veilige omgeving plaatsvinden op scholen? Op welke manier voorkomen we dat geneeskundestudenten – eenmaal in de operatiekamer – met een mond vol tanden staan, omdat ze nog te ver af staan van de praktijk?

Het zijn vragen waarmee jaarlijks 25 Amsterdamse studenten aan de slag gaan tijdens het vak “Rebuilding Education”, opgezet in 2018 door oud-DenkTankers Bertram Loth en Jorim Tielbeek. Bij het eindsymposium op de Vrije Universiteit eind maart presenteerde de 2022-editie hun bevindingen.

Zo’n dertig studenten, opdrachtgevers en belangstellenden luisteren naar afwisselend vier tot vijf studenten die steeds zo’n 5 minuten hebben om hun idee te pitchen. De thema’s en oplossingen die ze bestrijken lopen zeer uiteen; wat ze allemaal gemeen hebben, is een vernieuwend en goed onderbouwd onderwijsconcept.

Zo moet “The algorithm that saves lives” op speelse wijze – à la Duolingo – het geheugen van geneeskundestudenten trainen. De oplossing is gestaafd op de wetenschappelijk onderbouwde ‘forgetting curve’ van Ebbinghaus en is bedacht naar aanleiding van een concrete vraag van coördinator Heelkunde Susanne van der Velde, die de praktijk beter in de geneeskunde-opleiding wil inbedden.

© Unsplash, Adomas Aleno

“Building Rebuilding Education”

Na hun deelname aan de Nationale DenkTank (NDT) in 2016 namen Bertram en Jorim deel aan een pitchbijeenkomst van de VU met als centrale vraag: hoe herontwerp je je eigen onderwijs? Ze bedachten een concept waarin studenten eigenaar zijn over hun onderwijs en werken aan onderwijsverbeteringen voor een concrete opleiding of een bepaald vak in de geest van de Nationale DenkTank.

Jorim was destijds docent bij het honoursprogramma voor bachelorstudenten van de Vrije Universiteit, Universiteit van Amsterdam en het University College Amsterdam. ‘Vanuit die rol wist ik dat het vrij makkelijk is om een nieuwe cursus te starten’, aldus Jorim. Niet veel later was Rebuilding Education geboren: een uniek interdisciplinair, interuniversitair én internationaal vak in Nederland over onderwijsinnovatie. Het wordt inmiddels niet alleen in Amsterdam, maar ook aan de Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit Leiden aangeboden; én de eerste edities op middelbare scholen zitten erop.

Aan de universiteiten, waar Rebuilding Education ontstond, is het vak qua tijdbestek een ‘typische cursus’ – zodat het goed in te passen is in het academische curriculum. De looptijd bedraagt 6-7 weken met twee bijeenkomsten per week. Studenten schrijven zich vooraf in; in de praktijk is de samenstelling van de groep studenten divers – zo’n 70% is Nederlands en 30% internationaal.

Opgemerkt mag worden dat bijna niemand een onderwijskundige achtergrond heeft; studenten komen uit allerlei hoeken en gaten qua studierichting. ‘Iedereen in het onderwijs is ervaringsdeskundige; alle studenten hebben allemaal ideeën over hoe onderwijs veranderd kan worden’, zegt Jorim.

Nationale DenkTank x Rebuilding Education

Wat niet zo typisch academisch is, is de aanpak van het vak. ‘De opbouw is à la Nationale DenkTank: eerst een analysefase, daarna de oplossingsfase waarbij studenten echt hands-on aan de slag gaan’, zegt Jorim. Tijdens het eerste, theoretische gedeelte dompelen de deelnemers zich onder in zo’n 6 perspectieven op onderwijsinnovatie, waaronder de pedagogische, filosofische en technologische. Ook het interdisciplinaire karakter van het vak, zowel van de perspectieven als de deelnemende studenten, is typerend voor de Nationale DenkTank en een succesfactor die centraal staat in Rebuilding Education.

Daarna gaan studenten aan de slag met een concrete casus, veelal een gerichte casus die vooraf is bedacht – bijvoorbeeld in samenwerking met scholen (zoals Academie Tien) of een stichting (bijvoorbeeld LOEF). Voor casusinbrengers blijkt het aantrekkelijk om op korte termijn veel input van kritische, bevlogen studenten te krijgen die ze zelf niet zo gemakkelijk – en georganiseerd – mobiliseren.

In de tweede fase de NDT’ervaring van Bertram en Jorim van pas: met skills zoals design thinking en termen als ‘minimum viable product’ zijn ze zelf bekend geworden tijdens hun NDT. ‘Dat heeft direct overlap met de werkwijze van de NDT; die heeft Bertram en mij geschoold.’ Zo bundelen ze hun academische en ‘NDT’-skills in het doorontwikkelen van Rebuilding Education. 

Het NDT-mes snijdt aan meerdere kanten bij Rebuilding Education: meerdere NDT-alumni hebben inmiddels een rol gespeeld bij Rebuilding Education. Richard van den Berg (NDT’15) stelde ‘zijn’ middelbare school, Academie Tien, open – waarbij studenten lessen mochten bijwonen en feedback geven. De eindpresentatie van die lichting vond zelfs op de school plaats.

Jonas Voorzanger en Youssef el Bouhassani (NDT’15 en ’14) waren gastsprekers vanuit hun prijswinnende onderwijsconcept ‘Leerlevels’; en NDT-alumna Sohaila Mahmoud (NDT ’21) werd enthousiast over de DenkTank tijdens het volgen van Rebuilding Education. Ze keerde na afloop van haar DenkTank terug in het vak met een gastcollege.

Dat soort uitwisselingen is precies waar Bertram en Jorim op hoopten. ‘We willen een movement creëren: tof als oud-studenten betrokken blijven – en bijvoorbeeld terugkeren bij het vak om een casus in te brengen.’

Groei: een zichzelf versterkend concept

En zo neemt de vraag toe: op deze manier het herontwerp van vakken of hele programma’s op de schop nemen slaat aan – zowel studenten als docenten. Voor docenten lijkt het besef doorslaggevend dat in goed onderwijs, je niet alleen naar onderwijst maar ook samen kunt ontwerpen en creëren.

Dus klinkt vanuit meerdere – ook niet-academische – hoeken inmiddels een roep om Rebuilding Education, bijvoorbeeld docententeams van middelbare scholen. Op Academie Tien heeft een editie met middelbare schooldocenten plaatsgevonden en op dit moment wordt Rebuilding Education ontwikkeld op een scholengemeenschap in Utrecht. ‘Het is onze hoop om ook andere middelbare scholen, MBO’s en HBO’s te betrekken’, aldus Jorim.

Het concept van Rebuilding Education is een olievlek met veel potentie voor verspreiding. Met als gewenst gevolg: meer eigenaar- en zeggenschap voor de afnemers van onderwijs. Vorig jaar was academisch vakontwerp voor het eerst onderdeel van de cursus aan de Vrije Universiteit; en zo kan het zijn dat studenten die dit jaar hun ‘eigen’ vak in ‘Law and Love’ of ‘Climate Leadership’ ontwikkelden – in samenspraak met universiteitscoördinatoren ontwikkeld – dat vaak dit jaar zélf kunnen volgen.